این بیماری به صورت عفونت حاد در بیشتر موارد وخیم و گاهی طولانی و با ویژگیهای تب متناوب و لرز، کم‌خونی و بزرگی طحال و گاه با ویژگیهای ساده یا کشنده دیگر خودنمایی می‌کند. اهمیت این بیماری به خاطر شیوع زیاد و مرگ‌ومیر قابل توجه‌است.

کلمه مالاریا یک کلمه ایتالیایی و به معنای هوای بد (Mal-Aria) است و منظور از آن تعریف بیماری با ویژگیهای تب متناوب است که ایتالیایی‌ها در گذشته وجود آن را ناشی از هوای بد و مناطق باتلاقی می‌دانستند.

بیماری مالاریا با نامهای دیگری چون پالودیسم، تب و لرز، تب نوبه و تب متناوب نامیده می‌شود. انگل مالاریا توسط یک تیره از پشه‌ها به نام آنوفل به انسان منتقل می‌شود که این تیره شامل چندین گونه است.

روز 25 آوریل 5 اردیبهشت ماه در سراسر جهان به عنوان روز جهانی مبارزه با مالاریا نامیده می شودو هر ساله سازمان بهداشت جهانی گزارشی از موارد پیشرفت و یا مهار بیماری منتشر می کند.

تصویر زیر بیانگر پراکندگی مالاریا در جهان است؛

در مناطق پر رنگ تر در صد ابتلا و مقاومت بیماری و انواع آن بیشتر است. در کشور ما در مناطق جنوبی نوع کمتر مقاوم آن دیده می شود. اما در کشورهای همسایه و مهاجر فرست این بیماری کنترل نشده وزیاد دیده می شود که در داخل کشور ما هم نفوذ می کند

مالاریا در ایران

با توجه به میزان بروز انگلی سالانه، وضعیت ناقلان و نحوه انتشار بیماری و آمارهای دریافتی و درجه‌بندی‌ای که بین استان‌ها صورت گرفت، کشور به سه منطقه از نظر شاخص‌های پیشگفت تقسیم می‌شود:

۱.منطقه شمال رشته که‌های زاگرس.

۲.منطقه جنوب و جنوب غربی.

۳.منطقه جنوب شرقی کشور.

در همین زمینه معاون وزیر بهداشت گفت: مالاریا که عامل انتقال آن پشه آنوفل است، بیماری بومی ایران است و به طور کلی پشه و موجودات ریز قدرت زیادی در ایجاد بیماری و حتی به بازی گرفتن پزشکان و دانشمندان دارند.

چند روز قبل علی‌اکبر سیاری معاون وزیر بهداشت در همایش روز جهانی بهداشت با موضوع «گزش کوچک تهدید بزرگ» گفت: وقتی سازمان بهداشت جهانی این شعار را انتخاب کرد به آن فکر کردم که وسعت مشکل در سطح جهان چقدر است و این مسئله در کشور ما چقدر وسیع است و تهدید کجاست.

معاون وزیر بهداشت گفت: وقتی ناقلان 50 درصد سلامت مردم دنیا را تهدید می‌کنند و سالی یک میلیون نفر بر اثر ابتلا به بیماری ناشی از آن فوت می‌کنند بزرگی این مسئله نمایان می‌شود. این تهدید ریشه در چند مسئله دارد و مهمترین نکته آن ناقلینی است که در دست ما نیستند؛ موجوداتی که قدرتشان از ما بیشتر است و دسترسی به آنها ساده نیست و علم و تکنولوژی بشر را به بازی می‌گیرند.

او گفت: میکروبی که ما فکر می‌کنیم عقل ندارد علیه دانشمندان ما کار می‌کند و اقدامات ما را خنثی می‌کند و این موارد است که وسعت مسئله را بیشتر می‌کند. 17 درصد بار بیماری‌ها هم مربوط به ناقلین است. واکسنی هم که وجود ندارد و در یک درمان کراتیو هم که نیست.

سیاری به سه بیماری موجود در ایران که مالاریا، لیشمانیوز و CHF اشاره داشت و گفت: البته بالقوه تهدید‌های دیگری نیز وجود دارد به طور مثال بیماری‌هایی که در پاکستان و عربستان وجود دارد و به علت نقل و انتقال ما را هم تهدید می‌کند هرچند که سیستم، خوشبختانه هوشیار است.

درباره آمار بیماری مالاریا در سال ۹۲ گفت: در سال 92، حدود 400 مورد مالاریا داشته‌ایم و هنوز در سیستان و بلوچستان، هرمزگان و جنوب کرمان مالاریا وجود دارد و تعداد زیادی نیز از افغانستان و پاکستان داریم. 22 میلیون نفر در دنیا به مالاریا مبتلا می‌شوند و 700 هزار نفر فوت می‌کنند و مالاریا در ایران بومی است اما ما آن را کنترل کردیم و نقش شبکه بهداشتی، کارشناسان و مراکز تحقیقات در این زمینه ارزشمند است چرا که این خطر بالقوه وجود دارد و ما باید هوشیار باشیم.

انواع پشه آنوفل در ایران

پشه آنوفل ناقل و میزبان نهایی انگل مالاریا است. از بین ۴۸۳ نوع آنوفلی که در دنیا شناسائی شده‌است ۷۰ گونه قادر به انتقال بیماری مالاریا می‌باشند که از این میان ۴۰ گونه در مناطق مختلف جهان به عنوان ناقل اصلی مالاریا شناخته شده‌اند. در ایران ۲۹ گونه آنوفل انتشار دارد که تا کنون ۷ گونه از آنها به عنوان ناقلین قطعی بیماری مالاریا شناخته شده‌اند.

نام این ناقلین به شرح زیر است:

آنوفل سوپرپیکتوس: در تمام فلات مرکزی ایران همچنین در مناطق کوهستانی شمال و مناطق کوهستانی و تپه ماهورهای جنوب به میزان متغیر وجود دارد. همچنین در دشت‌های ساحلی کناره دریای خزر و خلیج فارس به مقدار کم وجود دارد.

آنوفل ماکولی‌پنیس: در تمام مناطق ساحلی دریای خزر و قسمت بزرگی از دشت و مناطق نیمه کوهستانی قسمت‌های مرکزی و غربی و شرقی ایران فعال است.

آنوفل ساکاروی: این آنوفل در منطقه جنوب شرقی ساحل دریای خزر، در آذربایجان کناره رود ارس و دریاچه ارومیه، مناطق مرکزی (تهران، قزوین، همدان و اصفهان)مناطق غربی و جنوب غربی و مناطق جنوبی در استان فارس (شیراز و کازرون)پراکنده‌است.

آنوفل کولیسیفازیس: این آنوفل در مناطق مختلف استان بلوچستان و قسمت‌های شرقی استان هرمزگان و جنوب شرقی استان کرمان انتشار دارد.

آنوفل استفنسی: در تمام مناطق ساحلی دشت و تپه ماهورهای مناطق جنوبی ایران (از دامنه جنوبی رشته کوه‌های زاگرس به پایین و دره‌های آن در استان‌های خوزستان، فارس، بوشهر، کرمان، هرمزگان و بلوچستان انتشار دارد. بعلاوه، این آنوفل در ایلام و گیلان غرب وجود دارد.

آنوفل فلوویاتیلیس: در تمام مناطق تپه ماهوری جنوب ایران دامنه جنوبی زاگرس، از منطقه قصرشیرین و گیلان غرب تا شرقی‌ترین منطقه جنوبی ایران در بلوچستان انتشار دارد.

آنوفل دتالی: انتشار آن به تقریب مشابه آنوفل فلوویاتیلیس است، به‌اضافه چند کانون محدود و مجزا، مانند یزد، محلات نزدیک همدان و حدود شرقی کویر نمک (منطقه طبس)که در این مناطق نیز فعالیت دارند.

اخلاق فنّاوری اطلاعات (IT Ethics) یکی از مباحثی است که در اخلاق کاربردی (Applied Ethics) مطرح می‏شود. اخلاق کاربردی از زیر شاخه‏ها با پیوست‏های رشته فلسفه اخلاق است که به مباحثی می‏پردازد که به ارزش‏های عملی رفتار انسان‏ها در حوزه‏هایی خاص مربوط می‏شود. از بین دیگر موضوعاتی که امروز در ذیل اخلاق کاربردی از آنها بحث می‏شود می‏توان به عناوین ذیل اشاره کرد: اخلاق پزشکی، اخلاق زیست محیطی، اخلاق روزنامه‏نگاری، اخلاق تجارت و مانند آن. البته گاهی در اخلاق کاربردی از ارزش‏گذاری و نوع خاصی از افعال انسانی مانند سقط جنین و آسان‏مرگی نیز بحث می‏شود. اخلاق فنّاوری و اطلاعات یکی از جدیدترین مباحثی است که در اخلاق کاربردی مطرح شده و به تازگی در طرح تکفا کار گروهی خاصی بدان اختصاص یافته است. به کمک دیگر اعضایی که در صددند انجمن اخلاق در حوزه علمیه قم را تأسیس کنند بر آن شدیم که طی مدت یک سال این بحث جدید را از نگاهی فلسفیـ اجتماعی و نیز از نگاهی درون‏دینی مطرح نماییم و فضای جدیدی را در باب مباحث نوظهور در حوزه اخلاق بگشاییم. از این‏رو، این مقاله بر آن است که توصیفی اجمالی از این عنوان به دست دهد تا خوانندگان با این مسئله آشنایی بیشتری پیدا کنند و زمینه بحث‏های عمیق در آن فراهم آید. با توجه به استقبال وسیعی که جامعه ما خاصه قشر جوان از اینترنت و ارتباطات شبکه‏ای داشته است و تأثیرات عمیق و گسترده‏ای که فضای رایانه‏ای بر وجوه مختلف جامعه ما دارد، بجا و لازم است تا مسائل اخلاقی درباره فنّاوری اطلاعات مورد کنکاش قرار گیرد و دیدگاه اسلامی ما در باب موضوعات جدیدی که حول این محور پدید آمده است، روشن گردد.
● جایگاه اخلاق فنّاوری اطلاعات
اخلاق فنّاوری اطلاعات موضوعی میان رشته‏ای است که بحث از آن نیازمند آشنایی و تخصص در دو حوزه اخلاق و فنّاوری اطلاعات است. این بحث به مسائلی می‏پردازد که کاربرد و گسترش فنّاوری اطلاعات موجب آن گشته است. هدف از این بحث آن است تا به سؤالاتی پاسخ گوید که مربوط به بنیان‏های ارزشی افعال و مسئله افراد در حوزه فنّاوری اطلاعات است. علاوه بر اینکه می‏توان از سیاست‏های دولتی در قبال زیربناهای اخلاقی حوزه فنّاوری اطلاعات نیز بحث نمود.
از آنجا که فنّاوری اطلاعات تحولات سیاسی ـ اجتماعی وسیع و شگرفی را پدید آورده است، مشکلات اخلاقی جدید و منحصر به فردی در این حوزه ایجاد شده که نیازمند رسیدگی است. فنّاوری اطلاعات نه تنها در چگونگی افعال و اقدامات روزمره ما تأثیر می‏گذارد؛ بلکه تلقی ما از آنها را نیز تغییر داده است. برخی از مفاهیمی که در حوزه فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسی کاربردی خاص داشته‏اند با پیشرفت فنّاوری اطلاعات دچار چالش‏هایی شده‏اند که از آن جمله می‏توان به مفهوم مالکیت، مفهوم حریم خصوصی، مفهوم توزیع قدرت، آزادی‏های اساسی و مسئولیت اخلاقی اشاره نمود.
در هر یک از این مفاهیم، سؤال‏های جدیدی مطرح شده است، مانند اینکه متخصصان امور رایانه چه مسئولیت‏های اخلاقی دارند؟ اگر یک نرم‏افزار رایانه‏ای خطا کند، چه کسی را باید سرزنش نمود؟ آیا ایجاد اختلال در برنامه‏ها کاری غیر اخلاقی است؟ آیا کپی‏برداری از برنامه‏ها ـ وقتی صاحبان آن اجازه نداده باشند ـ از نظر اخلاقی کاری خطا و ناصواب است؟ اینها بخشی از سؤالاتی است که در حوزه اخلاق فردی و نهادی فنّاوری اطلاعات مطرح می‏شود. بخش دیگری از سؤالات مربوط به سیاستهای دولت است مانند این که: آیا افراد آزاد باشند تا از راههایی چون شبکه اینترنت سخنان خویش را آزادانه مطرح کنند یا محدودیت‏هایی که در نشر فیزیکی چون نشر کتاب و روزنامه در وجود دارد، در مورد شبکه‏ها نیز باید اجرا گردد؟ این سؤال بیشتر از آن جهت مطرح می‏شود که شاید ما در نشر کتاب و روزنامه که داخل در محدوده قدرت دولت‏ها صورت می‏گیرد، سخت‏گیری یا تساهل کمتر یا بیشتری نسبت به اطلاع رستی از بیرون مرزها که از طریق اینترنت صورت می‏گیرد، داشته باشیم. با توجه به امکان دسترسی افراد مختلف به اطلاعات موجود در رایانه‏هایی که به شبکه متصلاند، دولت‏ها باید چه سیاست‏ها و عملیاتی را در راستای حفظ حریم خصوصی افراد از قبیل بایگانی نامه‏های ارسالی و وارده اشخاص صورت دهند و مسئولیت مدنی ایشان در این زمینه چیست؟ مسائلی از این دست موجب شده است که عنوان تحقیقی با نام «اخلاق فنّاوری اطلاعات» در اخلاق کاربردی جای خود را باز کند. اینک به توضیح بیشتری به برخی از زمینه‏های بحث در این عنوان تحقیقی می‏پردازیم.
۱) مطالعات فلسفی در حوزه اخلاق فنّاوری اطلاعات
یکی از فیلسوفان اخلاق که در حوزه فنّاوری اطلاعات قلم زده است، می‏گوید: «مکانی را در نظر آورید که عابران هیچ ردپایی از خود بر جای نمی‏گذارند. در آنجا می‏توان چیزی را بارها و بارها دزدید؛ در حالی که آن چیز هنوز در دست صاحب اصلیاش است، در آنجا تجارتی صورت می‏گیرد که تاکنون نامی از آن نشنیده‏اید. و در این تجارت آنچه مبادله می‏شود، اطلاعات تاریخی محرمانه یا خصوصی شماست. در آنجا بچه‏ها با اینکه در خانه نیستند، ولی احساس می‏کنند نزد والدین خویش‏اند. در آنجا تمام امور فیزیکی عینیت خویش را از دست داده و تبدیل به اموری الکترونیکی و ذهنی شده‏اند و خلاصه جایی که همه کس به همان اندازه مجازی است که سایه‏ها در تمثیل غار افلاطون.»(۱)
افلاطون چنین نظر داشت که ما انسان‏ها همه درون غاری هستیم که ما را از رؤیت خورشید حقیقت باز می‏دارد. در این غار سایه‏هایی از امور حقیقی بر دیوار این غار افتاده و ما چون دستمان از حقیقت کوتاه و پشتمان به واقعیت است، این سایه‏ها را با اموری حقیقی اشتباه می‏گیریم و حقیقت می‏پنداریم؛ به بیان دیگر، این سایه‏ها امور محسوسی است که از واقعیات کلی عقلی داریم. و مجازهای آن حقایقی است که مثل افلاطونی نامیده می‏شود.
امروز اشخاص با هویت‏های مجازی در فضای الکترونیکی ظاهر می‏شوند، با یکدیگر به گفتگو می‏پردازند و با هم قول و قرار می‏گذارند و گاهی غافل می‏شوند که ممکن است با کسی سخن میگویند که کاملاً هویتی جدای از آنچه بروز داده، دارد. این یک هویت مجازی است؛ هویتی که البته کاربردهای خاص خود را در محیط الکترونیک دارد و می‏تواند کارآمدی خاص خود را نیز داشته باشد. این هویت مجازی می‏تواند در پی اهدافی شوم یا ناصواب باشد؛ بیچاره آن پسر نوجوانی که گمان می‏کرد دوستی در آن سوی دنیا برگزیده است؛ اما ممکن است روزی روشن شود که این دوست فردی در خیابان پایینی شهر خودش است! فرض مقابل این است که این هویت مجازی می‏تواند در پی اهدافی ارزشمند پدید آید. بیاد بیاوریم وقتی حضرت امیر(ع) در صدد اعطای غذا به مستمندان به اطراف شهر کوفه می‏رفت، روی خود را از فقرا می‏پوشاند تا او را نشناسند و هویتشان مخفی بماند. این موضوع نشان می‏دهد که اخفای هویت از نگاه اسلام گاهی امری ارزشمند به شمار می‏رود. امروز فضای مجازی (سایبر) این امکان را به طور بسیار قطعی‏تری در اختیار ما قرار داده و کسی نمی‏تواند مانند دیروز یکباره از هویت‏های پنهان نقاب بر کشد.
برخی معتقدند که بحث از اخلاق فنّاوری اطلاعات دارای عناصری منحصر به فرد است و همین امر ما را در مواجهه با فضای رایانه‏ای یا محیط‏های شبکه‏ای ملزم می‏سازد تا توجهی اختصاصی به مسائل آن داشته باشیم. از نجایی که گفته‏های ارزشی پیشین با توصیه‏های گذشته برای این مباحث کافی نیست، ما در مواجهه با این معضلات دچار یک خلأ مفهومی هستیم و مفاهیم موجود در نظریات سنتی و نیز اصول حاکم بر آن برای حل مشکلات اخلاقی که فنّاوری اطلاعات موجب آن شده، کافی به نظر نمی‏رسد؛ برای مثال آن چه مفهومی از مالکیت و شیئیت است که می‏توان بارها و بارها آن را دزدید و در عین حال همچنان در دست صاحبش باشد؟ این مفهوم از ملکیت، درک و فهم سنتی از ملک و مالکیت را دچار چالش می‏کند. اینجاست که تأمل صرف در باب ارزش‏ها مشکل‏گشا نیست؛ بلکه باید این خلأ مفهومی را نیز پر کرد و در تعریف آنها نکات جدیدی را گوشزد نمود. باید مفاهیم و اصول اخلاقی را طوری گسترش داد که موقعیت‏های نوظهور را پوشش دهد.(۲)
البته ممکن است قائل شویم که بر خلاف رأی ایشان، مفاهیم تغییر نکرده‏اند؛ بلکه مصادیق هر مفهوم متعدد و متنوع شده است. یا اینکه قه قول سومی در اینجا ملتزم شدیم. اینک در صدد نقد آراء منقول نیستم و بیشتر در صدد آنیم که اصل موضوع و مسئله تنقیح گردد و راه برای مباحثات بعدی در این زمینه باز بماند.
۲) حریم خصوصی و فنّاوری اطلاعات
امروزه فنّاوری اطلاعات ذخیره‏سازی اطلاعاتی را ممکن ساخته است که در گذشته جز با انبارهایی بزرگ از پرونده‏های قطور ممکن نبوده است. اما این امر تنها خصوصیت عصر اطلاعات نیست. امروزه فنّاوری اطلاعات بازیابی اطلاعاتی را میسور ساخته که در گذشته بعضاً ممکن نبوده و یا بسیار مشکل بوده است. به یاد دارم وقتی در سال اول طلبگی با کتاب شریف بحارالأنوار آشنا شدم و هر شب بخشی از آن را مطالعه می‏کردم، در صدد برآمدم که تمامی آیاتی را که در ضمن احادیث این کتاب آمده است فهرست کنم تا پس از یکبار فهرست‏برداری و سپس منظم کردن فهرست‏ها بتوان هنگام مراجعه به راحتی به آنها دسترسی داشته باشیم. وقتی بخشی از کار را به انجام رساندم، حجم وسیع کار و دشواری طبقه‏بندی اطلاعات و بازیابی فیش‏های استخراجی مرا از ادامه کار بازداشت. امروزه همین کار با برنامه نرم‏افزاری جامع‏الأحادیث ـ نور ۵/۲ نه تنها در مجلدات بحار؛ بلکه در تکتک جلدهای آن و حتی یکایک منابع این کتاب که بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب است، فراهم آمده است. کاری که فهرست‏سازی دستی آن سال‏ها به طول می‏انجامید و خطاهای انسانی در آن بسیار محتمل بود، امروزه با دقت بسیار بیشتر و کمیتی قطعی‏تر به آسانی و با چند بار تقه زدن بر روی ماوس یا صفحه کلید امکان‏پذر شده است.
خیلی جالب است که شما در منزل خود نشسته باشید و کالایی حجیم را از آن سوی دنیا خریداری کنید و پانزده روز بعد آن را در منزل تحویل بگیرید. اینها اموری است که فنّاوری اطلاعات در اختیار بشر قرار داده است. اما همیشه اخبار دلنشین نیست؛ هر چه فنّاوری اطلاعات پیشرفت می‏کند، امکان فریبکاری و تقلب‏های انسانی نیز ابعاد جدیدتری پیدا می‏کند و به‏خصوص در بانکداری الکترونیکی هر از چند گاهی اخباری عجیب و غریب به گوش ما می‏رسد که نشان از وجود افرادی متقلب در سراسر دنیا دارد که در صدد سوء استفاده امکانات وسیعی هستند که شبکه اینترنت در اختیار نهاده است.
اطلاعات موجود در شبکه‏ها آن‏قدر گسترده شده که امروز در صددند برنامه‏هایی تدوین کنند تا از میان انبوه اطلاعات آنهایی را که برای افراد مختلف مفید است، گزینش کنند. این دنیای نوینی است که با یک مهبانگ جدید به وجود آمده است و در این انفجار اطلاعات بیش از آنچه در تصور بشر چهل سال قبل می‏گنجد، اطلاعات جمع‏آوری شده است. اما وقتی این اطلاعات راجع به اشخاص باشد سؤالاتی جدی و پیچیده در باب حریم خصوصی ایشان پیش می‏آید؛ اینکه چگونه و چه کسانی از این اقیانوس اطلاعات استفاده کنند؟
در زمینه تأثیرات فنّاوری اطلاعات بر حریم خصوصی مقالات و کتب زیادی به نگارش در آمده است. حریم خصوصی چیست و تا چه حد لازم است از سوی افراد دیگر حرمت نهاده شود؟ نهادها چه وظایفی در باب حفظ حریم خصوصی افراد دارند؟ آیا می‏توانند اهداف نهادی خود را بر حفظ حریم خصوصی افراد مقدم دارند؟ آیا دولت‏ها می‏توانند حریم خصوصی افراد را نقض کنند؟ اگر این حکم استثنایی دارد -که دارد- مالک آن چیست و چه کسی در باب مصادیق این احکام استثنایی و ملاک‏های آن داوری می‏کند یا باید بکند؟ بسیاری از افرادی که در این موضوع قلم زده‏اند، اذعان دارند که اگر افراد بخواهند در جامعه‏ای خاص زندگی کنند، برخی اطلاعات خصوصی ایشان از قبیل سن و محل زندگی و محل تولد و مانند آن برای جریان مؤثر کارهای دولتی و نیز ارتباطات روزمره متقابل در آن جامعه لازم است. این یکی از موارد بدیهی عدم لزوم حفظ حریم خصوصی است؛ اما نوع اطلاعاتی که برای این دو امر لازم است و نیز محدوده و گستره آنها بحث‏انگیز و مورد اختلاف است. فنّاوری اطلاعات موجب شده است که سؤالات موجود در این زمینه جواب‏هایی فوری را طلب کند؛ زیرا قدرت فنّاوری در ذخیره‏سازی اطلاعات و بازیابی آنها فوق‏العاده است.
شاید بعضی وقتها در محاورات خصوصی چیزی را بگوییم که امید داشته باشیم که خوانندگان آن را به فراموشی بسپارند یا چیزی را بنویسیم که بعدها از آن پشیمان گشته و امیدوار باشیم که خوانندگان برگه‏های ما را در لابلای دیگر برگه‏های متعدد و متفرق بایگانی خویش گم کنند و دیگر به خواندن آنها مبادرت نورزند؛ ولی فنّاوری اطلاعات به همه این امکان را می‏دهد که همه اطلاعات حال و گذشته را به گونه‏ای سامان‏مند بایگانی و ذخیره کنند و هر وقت آن را لازم داشتند، فوراً آن را بیابند. از این جهت، اگر حریم خصوصی شما در زمان و مکانی خاص افشا گردد، امید نداشته باشید که کاربران رایانه‏ها آن را فراموش کنند؛ چرا که فنّاوری اطلاعات این امکان را سلب کرده است. اینکه شما چه چیزهایی خریده‏اید و از کجا آنها را تهیه کرده‏اید، پولش را از کجا آورده‏اید و چقدر به چه کسی اهدا کرده‏اید و از چه کسی چه انتظاراتی دارید و با چه کسانی نامه‏پراکنی می‏کنید، همه و همه در دنیای رایانه‏ای درون بلندگوهایی پخش می‏شود که اوّلاً امکان شنیدن آن برای همگان وجود دارد و ثانیاً: هرگز آوای مکرر و باقی آنها خاموش نمی‏شود و همواره با هر عملیات الکترونیکی شما، بر حجم آنها اضافه می‏شود.
امروزه حریم خصوصی اشخاص در معرض خطراتی است که قبل از فنّاوری اطلاعات هرگز وجود نداشت، همان طور که قبل از پیدایش فنّاوری الکتریسته هیچ کس در معرض خطر برق گرفتگی نبود. حال باید مواظب بود که توسعه فنّاوری، حریم خصوصی افراد را به آتش نکشد. اینکه چه کسانی در قبال این خطرات پیش آمده مسئولیت دارند؟ و یا با چه تدابیری باید این احساس عدم امنیت را کاهش داد، سؤال‏هایی است که در این باره مطرح است.
در اروپا طی دهه ۱۹۶۰م بیشترین نگرانی در مورد نقش دولت در ایجاد و استفاده از پایگاه داده‏های حاوی اطلاعات شهروندان بود. گرچه حفظ اطلاعات نزد دولت‏ها امری جدیدی نبود، ولی اسناد رایانه‏ای درصد امکان ردیابی افراد را فوق‏العاده افزایش داده بود. پایگاه داده‏ها جایگزین پرونده‏های قطور شد و همه جا می‏شد یک رونوشت آنها را بدون نیاز به فضایی خاص تکثیر کرد. در نتیجه دولت‏ها امکان بیشتری برای استفاده از آنها را پیدا کردند که در گذشته برایشان به صرفه نبود یا بودجه آن را نداشتند. و این‏گونه، اشتیاق روزافزونی در دولت‏ها پدید آمد که هر چه بیشتر اطلاعات زیادتری را از افراد ذخیره کنند تا هنگام نیاز آن اطلاعات را بازیابی کنند؛ از اثر انگشت گرفته تا نشانی منزل و فامیلی‏ها و شغل‏ها و روابط اجتماعی و فعالیت‏های سیاسی همگی در دسترس قرار می‏گیرند.
یکی دیگر از مشکلات فنّاوری اطلاعات آن است که مردمان برای اینکه حریم خصوصی‏شان را حفظ کنند ناچارند از بسیاری از کارهایی که قبلاً انجام می‏دادند، دست بردارند. به نظر ناظران حقوق بشر این امر موجب محدودیت در آزادی‏های مدنی و خودمختاری و استقلال رأی افراد می‏شود که امری ناپسند است. البته احکام این موارد در فرهنگ اسلامی گاهی متفاوت با فرهنگ غرب است.
با وجود این، نباید از نظر دور بداریم که پایگاه‏های داده‏های الکترونیکی منافع بسیار مهمی را نیز در بردارد؛ کارآمدی بالاتر، توزیع مناسب‏تر و عادلانه‏تر امتیازات اجتماعی، و مراقبت و نظارت بیشتر و مؤثرتر در جلوگیری از جرم‏ها از جمله مهم‏ترین این منافع هستند. و دولت‏ها برای نقض حریم خصوصی افراد نوعاً این منافع تأکید می‏کنند. اما در نهایت نتوانسته‏اند افکار عمومی را نسبت به این نقض حرمت راضی کنند و همین امر موجب شد تا در سال ۱۹۷۴م قانونی در ایالات متحده به تصویب رسید که طی آن نهادهای دولتی از تشکیل پایگاه داده‏های متمرکز و جامع نسبت به اشخاصی که حریم خصوصی ایشان را هدف قرار داده و در عین حال کارکردهای آنها روشن نیست و توجیه کافی ندارد، ممنوع شدند. برخی کشورها گام‏های دیگری نیز برداشته‏اند و مؤسساتی ایجاد کرده‏اند که از حریم خصوصی افراد حمایت میکنند و با قدرت زیادی که به آنها داده شده این امکان را دارند تا عملیات دولت‏ها و بخشهای خصوصی را که با این نوع اطلاعات سر و کار دارند، تنظیم و کنترل نمایند. اما به نظر بسیاری از منتقدان این نوع قوانین و نهادها نتوانسته است آن طور که باید و شاید توقعات اشخاص را برآورده سازد.
در نتیجه پیشرفت‏های فنی و کاربرد آسان‏تر و تنزل قیمت‏ها، بخش خصوصی دارای نقشی فزاینده در ایجاد پایگاه داده‏ها در مورد اشخاص گردید و این اطلاعات دارای ارزش فوق‏العاده شد. و این چنین، اطلاعات افراد در طول عمرشان در مؤسساتی خصوصی از قبیل شرکت‏هایی که اعتبار مالی اشخاص را تعیین می‏کند، بیمه‏های درمانی را سامان می‏دهد و بسته‏های پستی را ارسال می‏کند، انباشته شد. همین انباشتگی ارزش افزوده‏ای پدید آورد که بسیاری از شرکت‏های دیگر حاضرند برای داشتن آنها پول‏های زیادی بپردازند؛ چون مثلاً می‏توانند بدون هزینه‏های زیادی که قبلا می‏پرداختند کالای خود را تبلیغ کنند و به نشانی‏های پست الکترونیکی که یک شرکت جمع کرده، بفرستند. امروزه انباشتگی این نشانی‏ها بسیار ارزشمند گردیده و رغبت در آن زیاد شده است و اگر سامانه‏ای اخلاقی برای آنها لحاظ نگردد، ممکن است آسیب‏هایی جدی به امنیت روانی و آرامش درونی اشخاص وارد آید و جامعه را دچار چالش‏هایی نوین کند.
وجود منافع و مضرات مذکور در فنّاوری اطلاعات موجب شده که به راحتی نتوان در مورد این‏گونه امور تصمیم‏گیری نمود و ارزیابی مدونی را صورت‏بندی کرد. به نظر می‏رسد بحث از این امور یکی از بحث‏های مهم در فرهنگ‏های مختلف جوامع بشری را تشکیل میدهد. و خاصه جامعه ما با ویژگی‏هایی که دارد نیازمند بحثی اختصاصی است که متناسب با وجوه گوناگون فرهنگ دینی در جامعه ایرانی ما باشد. نکته دیگر آنکه نباید غفلت کنیم که احکام الگوهای غربی و نوعاً کارآمدی لازم را برای جامعه ما ندارد و در تدوین معیارهای ارزشی و بصیرت‏های اخلاقی باید به خصوصیات فرهنگی جامعه خود توجه داشته باشیم.
بحث از اخلاق فنّاوری اطلاعات محدود به بحث از حریم خصوصی نیست و مباحث بسیار مهم دیگری نیز وجود دارد که در فرصتی دیگر به معرفی آنها پرداخته خواهد شد. امید است محققانی که به این نوع بحث‏ها علاقه‏مند هستند و اطلاعاتی دارند، به اعضای انجمن معارف کمک رسانند و ما را از نقطه نظرات و پیشنهادات خویش درباره محورهای این بحث نوظهور محروم نسازند.

 یادگیری الکترونیکی
اینترنت در عرصه های آموزشی نیز چالش های جدیدی را ایجاد کرده است. استفاده از بستر و زیرساخت مناسب اینترنت برای آموزش ، در سالیان اخیر بشدت مورد استقبال قرار گرفته است. آموزش الکترونیکی، آموزش مبتنی بر کامپیوتر (CBT) ، آموزش مبتنی بر اینترنت (IBT) و آموزش مبتنی بر وب (WBT) نمونه اسامی انتخاب شده برای روش های جدید آموزشی می باشند. آموزش (یاد دادن و یاد گیری)در سالیان آینده با انقلابی بزرگ روبرو خواهد شد. امکانات سخت افزاری و نرم افراری موجود، بشریت را بسمت یک انقلاب بزرگ آموزشی سوق می دهد. آموزش های Online از سال ۱۹۹۰ مطرح و همزمان با رشد تجهیزات و امکانات مربوطه در دهه گذشته ، گام های مؤثری را در این زمینه برداشته شده و اینک در نفطه عطفی قرار گرفته است. آشنایی با سیستم های آموزشی جدید برای همه دست اندرکاران امر آموزش ، از اهم وظایف است. اگر دانایی را عین توانائی بدانیم ، جوامعی از بشریت به توانایی و خود باوری خواهند رسید که زیر ساخت مناسبی را برای سیستم های آموزشی خود انتخاب و بر همین اساس حرکات هدفمند و سیستماتیک آموزشی را با تأکید بر عناصر متفاوت موجود در یک سیستم آموزشی، آغاز نمایند. آموزش های الکترونیکی فرصت مناسبی را برای تمام دست اندرکاران سیستم های آموزشی بوجود آورده است تا هر چه سریعتر بتوانند آموزش های فراگیر و مبتنی بر آخرین فناوری های موجود را در سازمانها و مؤسسات خود آغاز نمایند.
● آموزش الکترونیکی چیست ؟
آموزش الکترونیکی امکان فراگیری مستقل از زمان و مکان را برای دانش پژوهان فراهم می آورد. جایگاه کامپیوتر در آموزش های الکترونیکی بسیار حائز اهمیت است. با پیکربندی مناسب کامپیوتر (سخت افزار، نرم افزار و شبکه) امکان استفاده از آموزش های الکترونیکی برای علاقه مندان فراهم می گردد. عملکرد کامپیوتر در آموزش های الکترونیکی نظیر عملکرد موبایل در ارتباطات است. با استفاده و پیکربندی مناسب موبایل امکان برقراری ارتباط مستقل از زمان و مکان خاص برای افراد بوجود می آید. آموزش الکترونیکی می تواند مبتنی بر CD-ROM ، شبکه ، اینترانت و یا اینترنت باشد. آموزش الکترونیکی برای ارائه محتوی از عناصر اطلاعاتی با فرمت های متفاوت نظیر: متن ، ویدئو ، صدا، انیمیشن ، گرافیک و محیط های مجازی و یا شبیه سازی شده استفاده می نماید. تجارب بدست آمده از آموزش های الکترونیکی بمراتب گسترده تر از تجارب آموزشی بدست آمده در یک کلاس درس سنتی است. آهنگ فراگیری در سیستم های آموزشی الکترونیکی از یک روند مشخص و سیستماتیک تبعیت کرده و مخاطبان خود را با هر نوع سلیقه و گرایش بسرعت جذب می نماید. آموزش های الکترونیکی رمز موفقیت خود را در شیوه ارائه، نوع محتویات و توزیع (عرضه) مناسب می دانند. در آموزش های الکترونیکی از اغلب مسائل موجود در آموزش های سنتی نظیر: سخنرانی های یکطرفه ، تعامل و ارتباط ضعیف با فراگیران، اجتناب می گردد. با استفاده از نرم افزارهای مربوط به سیستم های آموزش الکترونیکی می توان بسرعت محیط های آموزشی مؤثر و کارآ را با بهره گیری از عناصر متفاوت آموزشی ایجاد کرد.
● سطوح آموزش الکترونیکی
آموزش الکترونیکی در چهار گروه عمده طبقه بندی می گردد. گروه های فوق سطوح متفاوت آموزشی از ابتدایی تا سطوح پیشرفته را تضمین می نمایند:
▪ پایگاه های دانش.
پایگاه های دانش و اطلاعات خود بعنوان یک آموزش واقعی در نظر گرفته نمی شوند. بانک های اطلاعاتی شکل اولیه ای از آموزش الکترونیکی می باشند. بانک های اطلاعاتی فوق را می توان در سایت های نرم افزاری متعدد، در اینترنت مشاهده نمود. بانک های اطلاعاتی با یک روش سیستماتیک قادر به ارائه توضیحات و راهنمائی های ضروری در ارتباط با سؤالات مطرح شده در رابطه با نرم افزار می باشند. در این راستا دستورالعمل های لازم بمنظور انجام عملیات خاص توسط یک نرم افزار بصورت مرحله به مرحله در اختیار متقاضیان قرار می گیرد.بانک های اطلاعاتی فوق ، اغلب بصورت متعامل با کاربران خود ارتباط برقرار می نمایند. مثلاً« کاربران می توانند کلمات مورد نظر خود را در بخش مربوطه تایپ تا زمینه جستجو در بانک اطلاعاتی فراهم گردد. در این راستا امکان انتخاب موضوع مورد علاقه بر اساس لیست های مرتب شده (موضوعی و یا الفبائی) نیز وجود دارد.
▪ حمایت فنی online:
حمایت online نیز نوع خاصی از آموزش الکترونیکی بوده که در مواردی شباهت هائی با پایگاه های دانش ، دارد. برای پیاده سازی حمایت های فنی online ، از روش های متعددی نظیر: تالارهای مباحثه ، اتاق های گفت وگو ، سیستم های BBS ، پست الکترونیکی و یا ارسال پیام فوری و زنده، استفاده می شود. سیستم های فوق تعامل بمراتب بیشتری را نسبت به پایگاه های دانش با مخاطب ، برقرار می نمایند.
▪ آموزش نامتقارن:
این سیستم در آموزش های اولیه الکترونیکی استفاده می گردید. در روش فوق امکان خود آموزی با محوریت فراگیران فراهم می گردد. برای پیاده سازی و اجرای سیستم فوق از امکانات و روش های متعددی نظیر: آموزش های مبتنی بر CD-ROM ، اینترانت و یا اینترنت استفاده می گردد.
دستیابی به مجموعه ای از دستورالعمل ها به منظور انجام یک عملیات خاص از طریق سیستم های BBS ، گروه ها و تالارهای متفاوت مباحثه و پست الکترونیکی نمونه هایی از امکانات ارائه شده توسط سیستم های فوق می باشند. در برخی موارد سیستم های فوق، به صورت کاملاً خود آموز بوده و از لینک های خاصی برای مراجعه به منابع متفاوت استفاده می گردد. دراین نوع سیستم ها، از مربیان آموزشی که به صورت زنده فعالیت های آموزشی فراگیران را مدیریت می نمایند ، استفاده نمی گردد. چارچوب و ساختار ارائه موضوع و محتوای اغلب بصورت خودآموز با هدایت لینک های تعریف شده در موضوعات متفاوت است.
▪ آموزش همزمان
آموزش همزمان بصورت بلادرنگ با کمک یک مربی آموزشی که بصورت زنده ناظر همه فعالیت های آموزشی فراگیران است انجام می گیرد. در سیستم فوق ، فراگیران با ورود به کلاس مجازی ، قادر به برقراری ارتباط مستقیم با مربی و سایر فراگیران موجود در کلاس خواهند بود. در این نوع آموزش الکترونیکی،همه ویژگی های یک کلاس درس به صورت مجازی شبیه سازی و در اختیار مربی و فراگیران قرار می گیرد. مثلاً می توان بصورت مجازی دست خود را برای سؤال کردن بالا برده و یا حتی از یک تخته سیاه مجازی استفاده و محتویات نوشته شده بر روی آن را مشاهده نمود. جلسات آموزشی ممکن است صرفاً در حد و اندازه یک جلسه بوده و یا هفته ها ، ماه ها و یا حتی سال ها، بطول انجامد. این نوع آموزش ها معمولاً از طریق وب سایت های اینترنت ، کنفرانس های صوتی و یا تصویری ، اینترنت تلفنی انجام می گیرد.
● روانشناسی یادگیری
چه نوع تحولات و یا اتفاقاتی در مغز انسان در زمان فراگیری ، بوجود می آید؟ آموزش در ابتدا نیازمند محرک های لازم است. به منظور فراگیری مؤثر و کارآ ، محرک های موجود می بایست نگهداری گردند. متأسفانه سیستم های نرونی (عصبی) موجود در مغز که مسئول کنترل محرک ها و ذخیره سازی اطلاعات در حافظه می باشد ، به سرعت دچار خستگی می گردند . بدین ترتیب آنها نیازمند بازسازی در فواصل بین سه تا پنج دقیقه می باشند ، در غیر این صورت میزان پاسخگویی و فراگیری آنها دچار افت می گردد.
آنها بسرعت بازسازی می گردند سیستم آموزشی می باید بسرعت با خستگی و دلزدگی بوجود آمده برای فراگیران برخورد مناسب را داشته ، تا امکان یادگیری مؤثرتر بوجود آید. یادگیری بر اساس الگو ها ، مؤثرترین مدل یادگیری محسوب می گردد. در این روش، الگوها از مجموعه ای به مجموعه دیگر جابجا می گردند. الگوهایی که نرون های مربوط بخود را مسئول پاسخگویی خواهند کرد ، از اطلاعات متفاوت در محل های متفاوت مغز استفاده می نمایند. مثلاً گوش دادن به یک حقیقت. زمانیک آرد با تخم مرغ ترکیب می گردد ، خمیری بوجود می آید که می توان آن را به قطعاتی بمنظور ایجاد ماکارونی برش داد. ارتباط یک مفهوم با یک حقیقت. غذا که دارای کربوهیدرات بالایی است برای تولید انرژی بدن لازم است. تجسم دو چیز بایکدیگر تیم های ورزشی به انرژی سریع نیاز داشته و آن را از طریق کربوهیدرات تأمین می نمایند، بنابراین قبل از بازی یک وعده غذا مناسب خواهند داشت. سیستم های فوق با یکدیگر مرتبط بوده و از طریق همکاری بایکدیگر حافظه را شکل خواهند داد (یادگیری) هدف شکل دهی حافظه در هریک از سیستم های نرونی مربوطه است. بنابراین اطلاعاتی که بگونه ای طراحی می گردند تا از یک سیستم نرونی به سیستم نرونی دیگر حرکت نمایند، دارای کارایی بیشتری در رابطه با یادگیری می باشند.
یادگیری الکترونیکی به چه صورت نگهداشت اطلاعات را بهبود می بخشد ؟ آموزش علاوه بر استفاده از سیستم های نرونی مورد نیاز ، مستلزم استفاده از عناصر دیگر نظیر: ارتباط متقابل ، تخیل و فیدبک است. یادگیری الکترونیکی با استفاده از عناصر متفاوت ، که باعث ایجاد عناصر جدید آموزشی می گردد ، فرآیند فراگیری را جذاب تر خواهد کرد. ایجاد جذابیت در یادگیری یکی از دلایل موفقیت آموزش های الکترونیکی است. در صورتیکه از عناصر جدید در سیستم های آموزش الکترونیکی استفاده نگردد ، عملاً جذابیت های لازم برای آموزش را از دست داده ایم. برای موفقیت در آموزش های الکترونیکی نکات زیر می بایست مورد توجه قرار گیرد.
بررسی نوع محتویات استفاده از تصاویر صدا و متن و ترکیب مناسب آنها با یکدیگر پیامدهای مثبتی را بدنبال خواهد داشت. ارتباط متفابل با فراگیران بگونه ای که ایجاد محرک های لازم را تضمین نماید.استفاده از بازیها ، امتحانات کوتاه مدت برای اخذ فیدبک سریع از فراگیران مناسب ترین روش برای سنجش میزان موفقیت در آموزش است. ایجاد فیدبک های سریع. دوره های آموزش الکترونیکی می بایست از روش هایی بمنظور اخذ فید بک سریع استفاده تا در صورت اشکال و یا عدم موفقیت ، سریعاً نسبت به برطرف نمودن آن اقدام نمایند. فیدبک های مربوطه می بایست در سریعترین زمان ممکن اخذ گردند. آموزش در هر مرحله بر اساس آموزش در مرحله قبل ایجاد می گردد. بنابراین تشخیص و اخذ فیدبک های سریع مراحل متفاوت آموزشی را بدرستی تبین خواهد کرد. در صورتیکه در یک مرحله موفقیتی حاصل نشده باشد ، مرحله بعد که بر اساس مرحله قبل ایجاد شده است ، در امر آموزش توفیق چندانی ایجاد نخواهد کرد. ارتباطات صمیمی با سایر فراگیران و مربیان الکترونیکی. استفاده از اتاق های گفت وگو ، تالارهای مباحثه ، پیام های فوری و پست الکترونیکی در ایجاد ارتباط متقابل با فراگیران الکترونیکی بسیار مؤثر و کارساز خواهد بود. ایجاد کمیته های Online بطرز چشمگیری در عملکرد برنامه های آموزشی تأثیر خواهد داشت. آموزش های الکترونیکی به فراگیران این امکان را خواهد داد تا هر فرد با توجه به مسایل و توانائی خود ، آهنگ یادگیری را خود مشخص نماید. در چنین مواردی ، فراگیران در صورتیکه به دلایلی ، چند روزی از سیستم استفاده ننمایند و از آموزش دور باشند ، پس از برطرف شدن مشکلات ، مجدداً قادر به ادامه آموزش خواهند بود. دوره های آموزشی مبتنی بر آموزش الکترونیکی دارای عناصر قابل کنترلی بوده که توسط کاربران استفاده می گردند. عناصر کنترلی فوق در کلاس ها ی آموزش معمولی استفاده نشده و با استفاده از آنان در آموزش های الکترونیکی ، فراگیران قادر به کنترل فرآیند آموزش ، خواهند بود. قابلیت تنظیم آهنگ آموزش توسط فراگیران یکی از دلایل مهم در رابطه با مؤثر بودن آموزش های الکترونیکی است. یکی دیگر از عناصری که آموزش های الکترونیکی از آن استفاده می نمایند ، برقراری ارتباط و تعامل متقابل با فراگیران است. میزان وچگونگی ارتباط متقابل با فراگیران از حالات ساده که صرفاً کلیک کردن بر روی یک سؤال است ، شروع و تا اجرای یک فایل انیمیشن و یا اجرای یک پردازه ادامه خواهد یافت. استفاده از بازیهای محاوره ای که پیام های آموزشی را بر اساس محتویات دوره آموزشی در اختیار فراگیران قرار می دهند ، نیز از جمله روش های موجود برای ارتقای سطح کیفیی آموزش های الکترونیکی است. آموزش الکترونیکی ، از تجارب و تحقیقات بعمل آمده در سی سال گذشته در امر آموزش استفاده نموده است. در تحقیقات بعمل آمده، بمنظور ارتقای سطح کیفی آموزش و سرعت در انتقال آموزش ، راهکارهای زیر توصیه شده است:
▪ استفاده از رنگ ها و ترکیبات خاص رنگ
▪ ترکیب تصاویر و کلمات
▪ ترکیب صدا ، صوت ، موزیک با تصاویر
▪ استفاده از چندین نوع عناصر اطلاعاتی آموزشی
▪ استفاده از لی اوت های (چارچوپ) مناسب که براحتی با حرکت طبیعی چشم بتوان آنها را مشاهده نمود.
● مزایای آموزش الکترونیکی
آموزش الکترونیکی نسبت به آموزش های سنتی دارای مزایای عمده ای است. انعطاف پذیری و حذف تردد های بی مورد و پر هزینه برای شرکت در دوره های آموزشی ، از مهمترین مزایای آموزش های الکترونیکی است. آموزش الکترونیکی دارای مزایای متعدد دیگری نیز می باشد: هزینه تولید دوره های آموزش الکترونیکی گران نبوده و با استفاده از نرم افزارها و ابزارهای موجود می توان پس از تهیه نرم افزار مربوطه اقدام به تولید دوره های آموزش الکترونیکی کرد. فراگیران قادر به تنظیم آهنگ یادگیری خواهند بود. اکثر برنامه های آموزش الکترونیکی را می توان در زمان نیاز به آنها ، استفاده کرد. سرعت فراگیری آموزش الکترونیکی نسبت به آموزش های سنتی به مراتب بیشتر بوده و حداقل ۵۰ در صد بهبود و سرعت را بدنبال خواهد داشت. فراگیران دوره های آموزش الکترونیکی می توانند موضوعات و مطالبی را که نسبت به آنهاآشنایی دارند ، مطالعه نکرده و صرفاً بر روی موضوعاتی متمرکز گردند که نسبت به آنها آشنایی وجود ندارد.
آموزش های الکترونیکی از پیام های یکنواخت بمنظور ارتباط با مخاطب استفاده می نمایند. (حذف سلایق و تجارب فردی در مقایسه با آموزش های سنتی) آموزش های الکترونیکی مستقل از پارامترهای زمان و مکان بوده و در هر زمان و هر محل می توانند مورد استفاده قرار گیرند. بهنگام سازی دوره های مبتنی بر آموزش الکترونیکی بسرعت و بسادگی انجام می گیرد. موضوعات و محتویات تغییر یافته بسرعت بر روی سرویس دهنده مربوطه قرار گرفته و فراگیران بلافاصله از نتایج آن بهره مند خواهند شد. آموزش های الکترونیکی مبتنی بر CD-ROM در زمان بهنگام سازی و توزیع هزینه های بالایی را بر سازمان و یا مؤسسه آموزش دهنده و فراگیران تحمیل خواهد کرد. روش فوق در مقایسه با آموزش های مکاتبه ای مقرون بصرفه خواهد بود. آموزش های الکترونیکی باعث افزایش قدرت نگهداشت اطلاعات در فراگیران می گردد. در این راستا از عناصر متفاوتی نظیر: صوت ، تصویر ، امتحانات کوتاه مدت ، ارتباط متقابل با فراگیر و سایر موارد برای تأکید مجدد در فراگیری هدفمند استفاده می گردد. در صورتیکه فراگیران بخش هایی از یک دوره آموزشی را بدرستی فرا نگرفته باشند ، می توانند در زمان دلخواه مجدداً بخش مربوطه را مطالعه نمایند. مدیریت برنامه های آموزش الکترونیکی برای گروه های زیادی از دانشجویان ، بسادگی انجام خواهد شد. دنبال نمودن وضعیت آموزشی دانشجویان و میزان پیشرفت بوجود آمده ، زمانبندی و اختصاص دوره های آموزشی برای پرسنل و کارمندان یک اداره و دنبال نمودن وضعیت پیشرفت آنها و سایر موارد مربوط به مدیریت آموزشی بسرعت و بسادگی محقق می گردد.
▪ برنامه ریزی دوره های آموزشی
برنامه ریزی ، مهمترین مرحله ایجاد هر نوع برنامه آموزشی است. انتقال محتویات استفاده شده در آموزش های سنتی بر روی صفحات نمایشگر کامپیوتر ، بزرگترین پیامدهای منفی و نتایج اشتباه را بدنبال خواهد داشت. محتویات دوره های آموزش الکترونیکی می بایست با استفاده از عناصر مربوطه بدرستی انتخاب و طراحی شده و در محیط مورد نظر نصب گردند. ماهیت و نوع ارائه موضوع و محتوی در آموزش های الکترونیکی با آموزش های سنتی با یکدیگر کاملاً متفاوت بوده و می بایست دقت گردد که همان آموزش های سنتی بنام آموزش الکترونیکی استفاده نگردد. اولین مرحله... قبل از اینکه چیزی روی کاغذ قرار گیرد ، می بایست مخاطبان آموزشی مشخص گردند. طراحان و پیاده کنندگاه دوره های آموزش الکترونیکی با آشنایی با مخاطبان و میزان توانائی های آنان ، قادر به ارائه برنامه آمورشی مناسب برای آنها خواهند بود. (یک پزشک قبل از ملاقات بیمار و بررسی بیماری وی ، قادر به تجویز نسخه دارویی مناسب نخواهند بود.). پس از مشخص نمودن موارد فوق می بایست عناصر و آیتم های دوره های آموزشی مشخص گردند. مخاطبان آموزشی می بایست نسبت به عناصر و آیتم های انتخابی آشنائی لازم را داشته باشند ، چراکه عناصر فوق بعنوان ابزار در یک سیستم آموزش الکترونیکی استفاده می گردند نه هدف !. استفاده از ابزارهای ناشناخته برای آموزش قطعاً نتایج مثبتی را برای فراگیران الکترونیکی بدنبال نخواهد داشت. برنامه های آموزشی طراحی شده می بایست در ابتدا ، روش و یا روش های ارائه (توزیع) اطلاعات را برای مخاطبان مشخص نماید.(آموزش مبتنی بر وب ، آموزش مبتی بر شبکه ، آموزش مبنتی بر CD-ROM). در این راستا لازم است به محدودیت های سخت افزاری فراگیران نیز توجه گردد. پهنای باند موجود دارای نقش بسیار مهمی در میزان موفقیت دوره های آموزش الکترونیکی است که از برنامه های چند رسانه ای (مالتی مدیا) استفاده می نمایند.
▪ سازماندهی
محتویات و موضوعات مورد نظر جهت آموزش را می بایست به بخش ها و ماژول های مجزا تقسیم تا بتوان آنها را با استفاده از عناصر و آیتم های مورد نظر ، نمایش داد. مثلاًبا استفاده از نرم افزارهای موجود برای طراحی دوره های مبتنی بر آموزش الکترونیکی می توان برنامه آموزشی خود را به چندین کتاب تقسیم و هر کتاب شامل فصل ها و صفحاتی باشد. کتاب ، فصل و صفحه نمونه ای از سازماندهی محتویات برای ارائه به فراگیران الکترونیکی می باشد. بهرحال محتویات مورد نظر جهت ارائه را می بایست به بخش های مفهوم دار تقسیم و در ادامه همه بخش های فوق را در یک دوره آموزشی الکترونیکی با توجه به جایگاه مربوطه استفاده کرد. ماژول های ایجاد شده ، نباید زمانی بیش از بیست دقیقه را دارا بوده تا فراگیران بتوانند با علاقه و رغبت بیشتر و بدون خستگی مطالب دوره آموزشی را دنبال نمایند. روش حرکت بین محتویات یک دوره آموزش الکترونیکی ، یکی دیگر از نکات مهم در زمان سازماندهی یک دوره آموزشی است.
در صورتیکه حرکت بین محتویات یک دوره به سختی انجام گیرد ، فراگیران تمایلی به ادامه دادن نداشته و با فشردن صرفاً یک کلید از دوره خارج خواهند شد. طراحی مکانیزم مناسب برای حرکت بین محتویات و تست و بررسی آن از ابعاد متفاوت ، یکی از مهمترین مراحل در سازماندهی یک دوره آموزشی است. (ما دوره آموزشی را برای استفاده دیگران طراحی خواهیم کرد ، توجه به خواست فراگیران و پیش بینی تسهیلات و امکانات مربوطه نتایج مثبتی را بدنبال خواهد داشت). ارتباط متقابل با فراگیران و استفاده مناسب از رسانه های اطلاعاتی پس از برنامه ریزی و سازماندهی یک دوره آموزشی باید در ادامه شیوه ایجاد تعامل با فراگیران ، انیمیشن صوت و ویدیو را در یک برنامه آموزشی مشخص کرد. در این راستا لازم است ، برای بیان یک حقیقت از روش های متفاوت ارائه مطلب استفاده تا هر یک با توجه به جایگاه خود ، سهمی در آموزش داشته باشند. مثلاً می توان موضوع و یا آیتم مورد نظر را به صورت یک متن ساده بر روی صفحه نشان داده و در ادامه از فایل های صوتی و تصویری مرتبط با موضوع فوق برای ایجاد ارتباط با موضوع و کمک به درک و شناخت حقیقت و یا موضوع مورد نظر استفاده کرد. در ادامه می باید شرایطی را فراهم نمود که فراگیران ، استنباط و برداشت خود را از موضوع ، ایجاد و ارائه نمایند. در این راستا می توان از امتحانات کوتاه مدت استفاده و از فراگیران درخواست کرد که استنباط و برداشت خود را از ترکیب دو حقیقت به دو شکل متفاوت (موضوع یکبار بصورت متن ارائه و از صوت و تصویر برای ارائه همان موضوع و از ابعاد دیگر استفاده شده است) را بیان نمایند. در سیستم فوق در زمان آموزش از دو مکانیزم متفاوت با توجه به میزان مفید بودن هر یک استفاده شده است. در ابتدا سعی شده است که اصل حقیقت و یا موضوع در ذهن مخاطب قرار گیرد (موج اول یادگیری و استقرار در سیستم نرونی مغز) ، در ادامه با استفاده از امکانات صوتی و تصویری سعی شده است که یک ارتباط منطقی با اصل موضوع برای فراگیران ایجاد و از این طریق موارد جدیدی در ذهن آنها قرار گیرد (موج دوم یادگیری و استقرار در سیستم نرونی مغز) ، در نهایت باید با ایجاد محرک های لازم ، موج اول و دوم ایجاد شده را به یک جریان موجی همگن در مغز تبدیل تا با فعال شدن موج جدید ، اطلاعات فراگرفته شده و مستقر در بخش های متفاوت مغز باعث فراگیری موارد جدید و ترکیبی خواهد شد. بازیابی اطلاعات فراگرفته شده بر اساس سیستم فوق ، به سرعت و با دقت و صحت بالا انجام خواهد شد.
▪ استفاده از متن
استفاده از متن در دوره های مبتنی بر آموزش الکترونیکی دارای جایگاه خاص و مهمی است. یکی از مشکلات موجود در این زمینه استفاده اغلب پیاده کنندگان دوره های آموزش الکترونیکی از محتویات موجود آموزشی و استقرار آنها بر روی صفحات نمایشگر کامپیوتر است. حداکثر میزان ارتباط متقابل با فراگیران ، مطالعه و خواند ن متن بر روی صفحه نمایشگر و کلیک نمودن برای رفتن به صفحه بعد است. در دوره های آموزش الکترونیکی باید از متن استفاده کرد.در این راستا لازم است مسئولیت بیشتری (دارای مفهوم بیشتر) به متن ها سپرده شود. متن های موجود در هر صفحه نباید بیش از۶ خط بر روی صفحه بوده و به منظور فراگیری مناسب آنان باید از سایر عناصر و امکانات ارائه موضوع و محتوی استفاده کرد. متن های ارائه شده نباید به صورت انیمیشن بر روی صفحه ظاهر گردند. نمایش و یا عدم نمایش متن ها در فواصل زمانی و با توجه به اخذ فیدبک های لازم از فراگیران و یا استقرار متن در بخش دیگری از صفحه با توجه به شرایط آموزشی بوجود آمده می تواند نتایج مثبتی را در امر آموزش بدنبال داشته باشد. در صورتیکه فراگیران پاسخ های نادرست به سوالات ارائه شده را ارائه دهند ، می توان با نمایش متن و یا توضیحات کمکی آنها را از نوع اشتباه انجام شده در سریعترین زمان ممکن آگاه ساخت. برای تمام متن های استفاده شده در یک دوره آموزشی باید ایندکس مناسبی ایجاد تا در صورت تمایل و یا ضرورت توسط فراگیران با استفاده از روش های جستجو مورد استفاده قرار گیرد.
▪ استفاده از صوت
استفاده از صوت در جایگاه مناسب ، اثرات مثبت آموزشی را بدنبال خواهد داشت. با ترکیب بهینه کلمات نوشتاری و صوتی قابلیت نگهداشت و بازیابی اطلاعات ذخیره شده در حافظه بیشتر خواهد شد. در یک دوره آموزش الکترونیکی باید محل و میزان (حجم) اطلاعات صوتی مورد نظر برای ترکیب با سایر عناصر اطلاعاتی را بدقت مشخص کرد.
در صورتیکه برنامه آموزشی مبتنی بر وب باشد ، باید برای ارائه محتویات صوتی از پهنای باند قابل قبولی استفاده گردد. استفاده از منابع اطلاعاتی بصورت صوت همواره بصورت مکمل آموزشی باید استفاده گردد. در صورت استفاده نامناسب از منابع اطلاعاتی صوتی (هم از بعد جایگاه و هم از بعد حجم) پیامدهای منفی در امر آموزش را به دنبال داشته و اصل فدای فرع خواهد گردید.
▪ استفاده از ویدئو
بر اساس تحقیقات و مطالعات انجام شده استفاده از تصاویر ویدئویی در امر آموزش بسیار مثبت و مفید خواهدد بود. با توجه به ماژول های طراحی شده برای ارائه موضوعات و محتویات متفاوت یک دوره آموزش الکترونیکی می توان از تصاویر ویدئویی در جایگاه واقعی خود استفاده کرد. در صورتیکه برنامه آموزشی ارائه شده مبتنی بر محیط و بستر وب می باشد ، می بایست از پهنای باند قابل قبولی استفاده گردد. حجم قطعات ویدئویی می باید بدرستی انتخاب و موضوعات مربوطه نیز باید دارای یک ارتباط منطقی و سیستماتیک با سایر عناصر اطلاعاتی یک دوره آموزشی باشند.
▪ استفاده از انیمیشن
استفاده از عناصر گرافیکی و انیمیشن دارای جایگاهی خاص در آموزش است. مشاهده انیمیشن های آموزشی همواره برای فراگیران دوره های آموزش الکترونیکی جذاب و سرگرم کننده است. در صورتیکه برنامه آموزشی از طریق وب ارائه می گردد ، استفاده از پهنای باند مناسب لازم و ضروری است.
▪ استفاده از امتحانات کوتاه مدت
استفاده از آزمون های کوتاه مدت به همراه دوره های آموزش الکترونیکی به منظور اخذ فیدبک های مناسب بسیار مفید و لازم است. با اخذ فیدبک های لازم در سریعترین زمان می توان در صورت عدم موفقیت در ارائه یک موضوع و یا محتویات خاص ، اقدام به اعمال تغییرات لازم نموده تا در روند آموزش فراگیران خللی ایجاد نگردد. با برگزاری آزمون های کوتاه مدت ، می توان از روند یادگیری فراگیران نیز سریعاً آگاه و در صورت ازوم مشاوره های آموزشی و هدایت شده ای را برای آنها پیشنهاد کرد.
● برخی نکات نهایی
برای ایجاد یک دوره آموزش الکترونیکی رعایت موارد زیر پیشنهاد می گردد:
▪ انتخاب راهکارهای مناسب بمنظور استفاده بهینه و مناسب از تجهیزات سخت افزاری ، نرم افزاری و پهنای باند قبل از برنامه ریزی اندازه صفحات وب بیش از ۴۰ کیلو بایت نبوده و حداکثر زمان باز شدن یک صفحه در مرورگر کاربر حدوداً ۱۵ ثانیه باشد.
▪ استفاده مناسب از امکانات و راهنمایی های لازم در خصوص حرکت بین منابع اطلاعاتی سازماندهی شده
دوره آموزشی باید بصورت کاملاً ماژولار طراحی و هر ماژول برای استفاده زمانی بیش از ۲۰ دقیقه را بخود اختصاص ندهد. فونت های استفاده شده می باید ساده باشند.
استفاده از فونت هائی که دارای کیفیت بالای نمایشی باشند ، توصیه می گردد.
▪ استفاده از رنگ های مناسب برای زمینه و رویه (نوشته ها)
▪ استفاده از تصاویر گرافیکی ، ویدئویی و صوتی با کیفیت مطلوب
▪ استفاده مناسب و بهینه از مثال و سایر امکانات مرتبط در یک دوره آموزشی
اخذ فیدبک های لازم در سریعترین زمان از طریق برگزاری آزمون های کوتاه مدت
عدم استفاده محض از اطلاعات مبتنی بر مالتی مدیا، همواره باید یک ارتباط منطقی با محتویات دوره وجود داشته باشد. در صورت ضرورت و تشخیص می توان به همراه آموزش های الکترونیکی از برخی روش های سنتی نیز استفاده کرد.

تجارت الکترونیک که کسب و کار الکترونیک هم نامیده می شود، به معنای تبادل کالا یا خدمات از طریق ارتباطات الکترونیک است. بیش از ۳۰ سال است که تجارت الکترونیک وجود دارد، اما آشنایی عموم مردم با این مفهوم به حدود یک دهه اخیر باز می گردد. دو گونه اساسی تجارت الکترونیک وجود دارد: بنگاه اقتصادی با بنگاه اقتصادی (B۲B) و بنگاه اقتصادی با مصرف کننده (B۲C).در B۲B شرکت ها به تجارت با تهیه کنندگان، توزیع کنندگان و سایر شرکا می پردازند در حالی که در B۲C شرکت ها کالا یا خدمات خود را به مصرف کننده می فروشند. با وجودی که عموم مردم B۲C را بهتر می شناسند ، از لحاظ سود آوری B۲B شکل غالب تجارت الکترونیک است.
مفهوم تجارت الکترونیک با مفاهیم اقتصاد اینترنتی و اقتصاد دیجیتال ارتباط دارد..هر سه این مفاهیم با کانونهای توجه متفاوت ، به کاربرد فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی (ICT) در فعالیت های اقتصادی اشاره دارند.اقتصاد اینترنتی به معنای فعالیت های اقتصادی است که از طریق اینترنت یا محصولات و خدمات مرتبط با اینترنت تولید سود (بازدهی) می کنند.از اینرو تجارت الکترونیک پیش از اینترنت ، که در بخش بعدی بطور مفصل شرح داده می شود ، را نمی توان اقتصاد اینترنتی نامید.از سوی دیگر ، برخی فعالیت ها چون ایجاد اتصالات اینترنت برای مقاصد تجاری ، بخشی از اقتصاد اینترنتی است که لزوما تجارت الکترونیک به حساب نمی آید.اقتصاد دیجیتال بر پایه فناوری های دیجیتال از قبیل کامپیوتر ، نرم افزار و شبکه های دیجیتال است.در اکثر موارد اقتصاد دیجیتال همان تجارت الکترونیک است ولی تمام فعالیت های اقتصاد دیجیتال تجارت الکترونیک نیستند.برای نمونه خرید تجهیزات دیجیتال از یک مغازه خرده فروشی یک فعالیت تجارت الکترونیک نیست در حالی که مؤلفه ای کلیدی از اقتصاد دیجیتال به حساب می آید.بنا بر این با وجود اینکه تجارت الکترونیک ، اقتصاد دیجیتال و اقتصاد اینترنتی رابطه نزدیکی با هم دارند ، هر کدام به مفاهیم جداگانه ای اشاره دارند.
تجارت الکترونیک یکی از مرسوم ترین اصطلاحات عصر دیجیتال است.با وجودی که در گذشته تجارت الکترونیک بطور ساده انگارانه ای به عنوان بزرگراهی به سوی ثروت تلقی می شد ،ولی در حقیقت نحوه کسب و کار افراد را دگرگون ساخته است.تحلیلی تاریخی از تجارت الکترونیک ، بینشی به سیر تکاملی کاربرد فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی در حوزه تجارت به دست می دهد.از این گذشته تجزیه و تحلیل سیر تکاملی تجارت الکترونیک در گذشته در کنار وضعیت فعلی آن ، ما را قادر می سازد تا گرایشات آتی در تجارت الکترونیک را طرح ریزی کنیم.
● دوران طفولیت تجارت الکترونیک : پیش از ۱۹۹۵
تجارت الکترونیک با توسعه تبادل داده الکترونیک (EDI) ، که قالبی استاندارد برای تبادل اسناد تجاری از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر بود ، ممکن شد.EDI در نیمه دهه ۱۹۶۰ ، زمانی که شرکت های حمل و نقل و برخی از صنایع خرده فروشی سعی در ایجاد دفاتر بدون کاغذ (Paperless)۰داشتند ، بنیان نهاده شد.EDI در اواسط دهه ۱۹۷۰ ، توسط کمیته تایید استانداردهای نمایندگان صنایع به رسمیت شناخته شد و در طول دهه های ۷۰ و ۸۰ شرکت های بیشتری شروع به تطبیق با سیستم Edi کردند.EDI به عنوان نسل اول تجارت الکترونیک به شرکت ها اجازه تبادل اطلاعات ، دریافت سفارش و انتقال الکترونیک وجوه از طریق کامپیوترها را می داد.با این حال گسترش EDI کند بود.در اواخر دهه ۸۰ کمتر از ۱ درصد شرکت ها در اروپا و ایالات متحده EDI را پذیرفته بودند.هزینه بالای اتصال به شبکه EDI و برخی مشکلات فنی ، گسترش EDI را محدود می کرد.
نسل دوم تجارت الکترونیک با تبادل کالا و خدمات از طریق اینترنت ، که در ابتدا ابزاری تحقیقاتی بود اما بطور کلی به ابزاری تجاری تبدیل شد ، مشخص می گردد.آغاز اینترنت را می توان تا دهه ۶۰ که شبکه آژانس پروژه های تحقیقاتی پیشرفته (ARPANET) ، نمونه اولیه اینترنت ، برای تحقیق در حوزه های ابر فناوری بنیانگذاری شد ، ردیابی کرد.گره های آرپانت از ۴ عدد در سال ۱۹۶۹ به ۱۵ عدد در سال ۱۹۷۱ رسید.اصطلاح اینترنت در واقع تا سال ۱۹۸۲ که گره های آرپانت به ۲۱۳ رسید ، بکار نمی رفت.پس از آن در سال ۱۹۸۳ ، پروتکل اینترنت (IP) که کامپیوترها را قادر می ساخت بطور مساوی با هم به تبادل اطلاعات بپردازند ، به تنها روش مورد تایید شده انتقال داده در شبکه تبدیل شد.در ۱۹۸۶ یک آژانس دولتی به نام بنیاد علوم ملی (NSF) ، شبکه NSFNET را با هدف فراهم کردن پیوندهای ارتباطی پر سرعت میان مراکز ابرکامپیوتری در سراسر ایالات متحده آمریکا ، ارائه کرد. بکبن(BackBone) NSFNET سنگ بنای اینترنت مبتنی بر TCP/IP شد.
تا پایان دهه ۸۰ اینترنت هنوز طبیعت غیر تجاری خود را حفظ کرده بود و تمام شبکه های آن بطور مستقیم یا غیر مستقیم بر بکبن آزاد NSFNET استوار بود.کاربران اصلی هنوز دانشمندان و مهندسینی بودند که برای دولت یا دانشگاهها کار می کردند.در حقیقت دانشگاهیان و محققین تنها کسانی بودند که توانایی استفاده از اینترنت را دارا بودند چرا که استفاده از آن نیازمند درکی پیچیده از علوم کامپیوتر و مهارت فنی سطح بالا بود.
توسعه رابط کاربر گرافیکی (GUI) و قابلیت ناوبری وب جهان گستر (www) نوع استفاده از اینترنت را تغییر داد.در اوایل دهه ۹۰ خلق زبان نشانه گذاری ابرمتن (HTML) با تعریف مکانیاب منابع همسان (URL) به وب امکان داد تا به محیطی که امروزه می شناسیم تکامل یابد. بنابراین اینترنت از قلمرو مهارت فنی خارج و برای عموم مردم بدون نیاز به درکی پیچیده از علوم و تکنیک کامپیوتر قابل استفاده شد.از همین رو، با افزایش کاربران، اینترنت برای دنیای تجارت جذاب شد.
با این حال شاید مهمترین نقطه عطف، سال ۱۹۹۱ بود.زمانی که NSFNET تصمیم گرفت تا محدودیت استفاده تجاری از شبکه را بردارد و بدین وسیله فرصت هایی برای تجارت الکترونیک گشود.خدمات و شبکه پیشرفته (ANS) که توسط IBM، شرکت ارتباطات MCI و شرکت شبکه Merit بنیانگذاری شد، برای کاربران تجاری اتصال اینترنت بدون محدودیت های دولتی در ترافیک آنلاین تجاری را فراهم آورد.علاوه بر این بخشی از درآمد این کاربردهای تجاری صرف بروز رسانی زیرساخت شبکه شد.در سال ۱۹۹۳، موزائیک، یکی از اولین مرورگرهای اینترنت ارائه شد.با رابط گرافیکی موزائیک و ازدیاد سریع آن اینترنت کاربر پسند تر و از لحاظ بصری جذاب تر شد.یک سال بعد Netscape مرورگر Navigator خود را عرضه کرد که طلیعه ورود به عصر طلایی تجارت الکترونیک شد.
● عصر طلایی تجارت الکترونیک : از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹
در سال ۱۹۹۵ ANS به آمریکا آنلاین (AOL) فروخته شد .عملی که بعنوان نشانه ای از انتقال زیرساخت بکبن از حمایت مالی دولت به تجاری سازی کاملا خصوصی اینترنت تلقی شد.با قطع کمکهای مالی NSF شرکت های خصوصی نقش رهبری اینترنت را بر عهده گرفتند.در اواسط دهه ۹۰ به تدریج کاربرد تجاری از اینترنت به الگوی غالب استفاده از آن تبدیل شد. ورود اصطلاح تجارت الکترونیک به فرهنگ عموم ، نشانگر توسعه سریع کاربرد تجاری اینترنت است.
همچنین در سال ۹۵ ، Amazon.com ، بزرگترین کتابفروشی آنلاین بنیانگذاری شد و تنها یک سال بعد به یک بنگاه تجاری چندین میلیون دلاری با پایگاه داده ای با ۱/۱ میلیون کتاب قابل جستجو بوسیله عنوان ، مولف، موضوع یا کلمه کلیدی تبدیل شد.دو ماه بعد از آغاز به کار آمازون، eBay، اولین حراجی آنلاین ایجاد شد.در سال ۹۶ Dell شروع به فروش مستقیم کامپیوترهای شخصی از طریق اینترنت کرد. در سال ۱۹۹۷ دامنه تجاری (.com) به عنوان پر استفاده ترین دامنه جایگزین دامنه های آموزشی (.edu) گشت.اینترنت به فناوری با بیشترین رشد در تاریخ اقتصاد بدل گشت.در این دوره سرمایه گذاران، بنگاه های اقتصادی و مصرف کنندگان همگی مانند هم جذب تجارت الکترونیک شدند.
در طول سالهای ۹۵ تا ۹۹ شرکت های بسیاری در وب حاضر شدند و به انجام تراکنش های آنلاین پرداختند.در سال ۱۹۹۶ تراکنش های تجارت الکترونیک در ایالات متحده ۷۰۷ میلیون دلار سودآوری داشت.رقمی که در سال ۱۹۹۷ به ۲.۶ میلیارد و و در سال ۱۹۹۸ به ۵.۸ میلیارد دلار افزایش یافت.از اکتبر ۹۸ تا آوریل ۲۰۰۰ بیش از ۳۰۰ شرکت اینترنتی اعلام حضور کردند.در پایان سال ۲۰۰۰ نزدیک به ۶۰۰۰۰۰ سایت تجارت الکترونیک در ایالات وجود داشت.تبلیغات در اینترنت نیز از ۲۶۷ میلیون دلار در سال ۱۹۹۶ به ۹۰۷ میلیون در سال ۱۹۹۷ و ۳ میلیارد در سال ۹۹ رسید.فروش آمازون از کمتر از ۱۶ میلیون دلار در سال ۹۶ به ۱.۶ میلیارد در ۱۹۹۹ افزایش یافت.فروش روزانه Dell نیز از ۱ میلیون دلار در سال ۹۶ به در کمتر از ۳ سال به ۴۰ میلیون دلار افزایش پیدا کرد.
رشد تجارت الکترونیک با تغییر قوانین اینترنت مصادف بود.از اواسط دهه ۸۰ تا سال ۱۹۹۵ بکبن اصلی اینترنت شامل NSFnet ، که شبکه ای گسترده تحت حمایت بنیاد ملی علوم بود ، می شد.NSFNET بعنوان شبکه دولتی اصلی پیوند دهنده دانشگاهها و مراکر تحقیقاتی جایگزین آرپانت شده بود.در سال ۹۵ بنیاد ملی علوم تصمیم به کنار گذاشتن NSFnet و جایگزین کردن آن با یک بکبن اینترنت تجاری گرفت.در همین فرآیند NSF تصمیم گرفت تا قراردادی انحصاری با موسسه علوم اطلاعاتی (ISI) و شرکت Network Solutions برای اداره شماره های IP و خدمات ثبت دامنه از سال ۹۲ تا ۹۷ اعطا کند.در همان زمان NSF بکبن جدیدی را که خدمات شبکه بکبن بسیار پرسرعت (vBNS) که نقش آزمون اولیه نسل بعدی اینترنت را ایفا می کرد ، را پیاده سازی کرد.
در سال ۱۹۹۶، هیات بین المللی روبان آبی که بوسیله جامعه اینترنتی (ISOC) تشکیل شده بود کنترل سرویس دهنده اصلی را در دست گرفت. این سرویس دهنده یک سرویس دهنده سیستم نام دامنه (DNS) بود که به تمام دامنه های سطح بالا اشاره می کرد.همچنین کمینه بین المللی تک منظوره (IAHC) برای برنامه ریزی درباره ایجاد یک مدیریت ثبت انحصاری غیر انتفاعی تشکیل شد.با وجودی که برخی محققان DNS را منبعی عمومی می دانستند سایرین معتقد بودند چندین گروه رقیب بطور مشترک مالک این منبع بودند. در سال ۹۷ همزمان با تصمیم NSF برای خاتمه قرارداد با Network solutions ، IAHC هم منحل شد.
با افزایش فشار توجه تجاری به استفاده بدون اجازه از علائم تجاری وزارت بازرگانی ایالات متحده در سال ۹۷ گزارشی مبنی بر انتقال مدیریت DNS به یک شرکت خصوصی غیر انتفاعی منتشر کرد.شرکت اینترنتی برای نام و ارقام تخصیص یافته (ICANN) برای تغییر اساسی در قدرت کنترل اینترنت از دولت به بخش خصوصی تشکیل شد. ICANN در دو سال اول عمر خود با اتخاذ تصمیماتی چون اجازه رقابت بیشتر به ثبت کنندگان و بنیانگذاری حکمیت الزام آور در خصوص ادعاهای علائم تجاری تاثیری مهم بر توسعه تجارت الکترونیک در آن دوره داشت.
● ترکیدن حباب دات کام : ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱
استقبال طلایی اواخر دهه ۹۰ از تجارت الکترونیک به حباب دات کام معروف شد، حبابی که در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ شاهد ترکیدن آن بودیم.از دهم مارس تا ۱۴ آوریل سال ۲۰۰۰، NASDAQ ،بازار سهام ابرفناوری، کاهشی ۳۴.۲ درصدی و فهرست اینترنتی مرکب داو جونز کاهشی ۵۳.۶ درصدی را تجربه کردند.قیمت سهام تمامی ۲۰ شرکت برتر اینترنتی کاهش یافت.از آن جمله می توان به آمازون با ۲۹.۹ %، ebay با ۲۷.۹ %، Internet Capital با ۷۲.۱ % و VeriSign با ۵۹.۲ درصد اشاره کرد.این سقوط به سرعت شور و هیجان تجارت الکترونیک را آرام کرد.بسیاری از شرکت های اینترنتی مجبور شدند ارائه عمومی سهام خود را لغو کنند و شرکت هایی چون BOO.com و Value America نیز مجبور به اعلام ورشکستگی شدند.مطابق نوشته نشریه fortune در سال ۲۰۰۱، ۳۸۴ شرکت دات کام از بین رفتند.در ناحیه خلیج سان فرانسیسکو ۸۰ درصد دات کام ها در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ دست از کار کشیدند و همین امر موجب از بین رفتن ۳۰۰۰۰ شغل ، که بطور مستقیم وابسته به اینترنت بودند، گشت.
بحران دات کام در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ را به انتظارات غیر واقعگرایانه از تجارت الکترونیک و شرکت های اینترنتی نسبت داده اند.سهام شرکت های اینترنتی بالاتر از حد ارزشگذاری می شد.تصورات اغراق آمیز دره سیلیکون، وال استریت، روزنامه نگاران و ماموران دولت همگی منجر به تورم حباب دات کام شد.حباب بالاخره ترکید و این به معنای کاهش سرمایه گذاری ، کند شدن رشد اقتصاد و بهره وری و کاهش سود دهی بود.
کنایه آمیز آنکه با وجود ورشکستگی بسیاری از شرکت های اینترنتی میزان فروش تجارت الکترونیک در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ افزایش یافت.مطابق [گزارش] وزارت بازرگانی (۲۰۰۱) میزان فروش تخمینی تجارت الکترونیک در ربع پایانی سال ۹۹ ، ۵.۲۷ میلیارد دلار بود که به ۸.۸۸ میلیلرد دلار در ربع پایانی سال ۲۰۰۰و ۱۰.۰۴ میلیارد دلار در ربع پایانی سال ۲۰۰۱ افزایش یافت.میزان فروش کلی تخمینی تجارت الکترونیک در سال ۲۰۰۱ با ۱۹.۳ درصد رشد نسبت به سال ۲۰۰۰، ۳۲.۶ میلیارد دلار بود.این افزایش میزان فروش در طول دوران بحران تجارت الکترونیک نشانگر آنست که با وجود تخمین نادرست ارزش تجارت الکترونیک و شرکت های اینترنتی در طول دهه ۹۰، تجارت الکترونیک به خودی خود همچنان زنده و در حال رشد بوده است.
● تجدید حیات تجارت الکترونیک : از سال ۲۰۰۱ تا کنون
تجارت الکترونیک پس از ترکیدن حباب هم به رشد خود ادامه داد و برخی از شرکت های اینترنتی بازمانده از بحران سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ به موفقیت شایان توجهی دست یافتند.بعنوان نمونه آمازون بالاترین امتیاز رضایت مشتری در طول تاریخ صنعت خرده فروشی را بدست آورد.ebay در فروش ماشین های دست دوم که در نگاه اول برای معاملات آنلاین مورد نامناسبی به نظر نمی رسد ، فروش قابل توجهی به دست آورد.وال مارت به عنوان بزرگترین خرده فروش جهان تمامی تجارت خود با تهیه کنندگان را به شبکه B۲B هدایت کرد.میزان تخمینی کل فروش تجارت الکترونیک در سال ۲۰۰۲ به ۴۵.۶ و در سال ۲۰۰۳ به ۵۴.۹ میلیارد دلار رسید.این روند در سال ۲۰۰۴ نیز ادامه یافت بطوریکه میزان فروش تجارت الکترونیک در ربع سوم سال ۲۰۰۴ نسبت به زمان مشابه در سال قبل از آن ۲۱.۵ درصد رشد داشت.
با اینحال هنوز هم تجارت الکترونیک سهم بزرگی از اقتصاد را در اختیار ندارد.فروش تجارت الکترونیک کمتر از ۲ درصد کل فروش ایالات متحده را شامل می شود.با وجود اینکه فرصت های رشد بسیاری برای تجارت الکترونیک وجود دارد ، عواملی چون دسترسی عمومی نگرانی های امنیتی و حریم خصوصی و کلاه برداری های اینترنتی توسعه آن را محدود می کنند.برای تضمین رشد مناسب تجارت الکترونیک باید توجهی درخور به این محدودیت مبذول شود.
حیات دوباره تجارت الکترونیک پس از بحران سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ توجه ویژه ای را به تنظیم مقررات آن جلب نمود.مسائلی چون حمایت از مصرف کننده ، موافقتنامه های کاربری ، قراردادها و حریم خصوصی در تجارت الکترونیک نگرانی های جدیدی در رابطه با قانونگذاری و تنظیم مقررات فعالیت های تجاری بوجود آوردند ، بخصوص از آنجا که تجارت الکترونیک در جهانی سازی فعالیت های اقتصادی دارای نقش قابل توجهی بود.بعنوان مثال در حالی که اتحادیه اروپا بیشتر بر حقوق مصرف کنندگان تاکید داشت ، ایالات متحده بیشتر بر محافظت از آزادی بیان و مالکیت فکری متمرکز بود.با این همه ، قوانینی چون قانون محافظت از مصرف کننده در برابر کلاه برداری های سایبر (ACPA) و قانون امضای الکترونیک در تجارت ملی و جهانی منجر به حفاظت جریان تجارت در فضای سایبر شده است.اتحادیه مالکیت فکری جهانی (WIPO) برای محافظت از مالکیت فکری در تجارت الکترونیک و کمک به تعیین حکم منازعات مربوط به نامهای دامنه سیاست حل یکنواخت منازعات نام دامنه (UNDR) را ایجاد کرد.علاوه بر این سازمان هایی چون جنبش موسیقی دیجیتال ایمن (SDMI) که متشکل از شرکت های مرتبط با فناوری اطلاعات و صنعت ضبط موسیقی است بر روی محافظت از مالکیت فکری محصولات دیجیتال کار می کنند.
همچنین مباحثاتی در مورد بازدهی مالیات-فروش در این محیط تجاری جدید بوجود آمده است.این عقیده وجود دارد که تجارت الکترونیک منجر به از بین رفتن درآمدهای ایالت و حکومت محلی گردیده چرا که نمی توان میزان فروش را بطور موثر بدست آورد و برای تراکنش های اینترنتی مالیات مناسب تعیین کرد.سازمانهایی چون اتحادیه ملی فرمانداران و کنفرانس ملی قانونگذاران ایالتی بر روی موافقتنامه موثر مالیات استفاده و فروش برای ایجاد نظام یکنواخت اداره و جمع آوری مالیات فروش از راه دور تلاش می کرده اند.همه این مثالها نمایانگر رشته ای از مباحث قانونگذاری اینترنت هستند.بهرحال با چالشهایی که تجارت الکترونیک برای سیستم قضایی سنتی ، حریم خصوصی ، امنیت معاملات ، تعرفه بندی و مالیات بوجود آورده آزمایش با احتیاط قوانین و سیاست ها برای تضمین رشد تجارت الکترونیک ضروری خواهد بود.
● گرایشات آتی در تجارت الکترونیک
تجارت سیار یا M-Commerce یکی از حوزه های مهم پیشرفت تجارت الکترونیک است.تجارت سیار به معنای استفاده از دستگاه های سیار همچون تلفن همراه یا PDA های بیسیم برای انجام معاملات تجاری است.با وجود ۱.۵ میلیارد استفاده کننده تلفن همراه در جهان و ۱۴۰ میلیون استفاده کننده در ایالات متحده تجارت سیار به جنبه ای مهم از تجارت الکترونیک بدل شده است.با تجارت سیار طبیعت دستگاه های سیار از ابزارهای فقط ارتباطی به ابزارهای تراکنشی تغییر یافته است.تجارت سیار پیش از این کاربرد های مهمی در صنایعی چون مدیریت مالی، خدمات مسافرتی و سرگرمی پیدا کرده است.تجارت سیار با قابلیت خود در تسهیل تعامل میان شرکت ها و مصرف کنندگان، ایجاد فروشگاههای مجازی سیار و ارائه کالا و خدمات مناسب مصرف کنندگان بر طبق عادت خرید آنها بصورت بلادرنگ، مورد استفاده صنایع بیشتری نیز قرار خواهد گرفت.گروه ARC تخمین زده است که حدود ۵۴۶ میلیون کاربر دستگاه موبایل در سال ۲۰۰۷ نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار پول در تجارت سیار خرج خواهند کرد.
اقتصاد در حال جهانی شدن، فرصت های دیگری نیز برای تجارت الکترونیک بوجود آورده است.جمعیت کاربران جهانی اینترنت از هر زمان دیگری متنوع تر گردیده است.با رشد سریع کاربران اینترنت در کشورهایی به غیر از ایالات متحده، تجارت الکترونیک در مقیاس جهانی، علاوه برامکان پذیر بودن، به یک ضرورت تبدیل شده است. شرکت های پیشرو تجارت الکترونیک این مسئله را درک کرده اند. به عنوان مثال ebay خدمات چینی خود را راه اندازی کرده است که به بزرگترین سایت تجارت الکترونیک چین تبدیل شده است.آمازون به عنوان مثالی دیگر ThinkAmerican را برای ایجاد یک پورتال فرهنگی برای ترجمه و سفارشی سازی صفحات وب ژاپنی خود برای سازگارسازی با فرهنگ ژاپنی ، به خدمت گرفته است.همانطور که شرکت های پیشرو تجارت الکترونیک در ایالات متحده در حال گسترش تجارت خود به بازارهای آنسوی آبها هستند، تجارت الکترونیک در بسیاری از کشورها رونق پیدا می کند.بر طبق تحقیق Forrester Research تجارت الکترونیک جهانی در سال ۲۰۰۴ به ۶.۸ تریلیون دلار رسیده است که از این میزان ۵۰.۹ درصد مربوط به آمریکای شمالی (ایالات متحده ۴۷ درصد). ۲۴.۳ درصد آسیا/اقیانوسیه ، ۲۲.۶ درصد اروپا و ۱.۲ درصد امریکای لاتین استForrester همچنین پیش بینی کرده با وجودی که ایالات متحده و آمریکای شمالی در حال حاضر در معاملات آنلاین بیشترین سهم را دارند، در سالهای آینده کشورهای آسیایی و اروپایی در حوزه تجارت الکترونیک فعالتر خواهند شد. "جهانشمولیت" (Globality) ذاتی تجارت الکترونیک، تجارت الکترونیک را وارد فاز بعدی خود خواهد کرد.
تحقیقات قابل توجه با تمرکز بر تجارت الکترونیک به عنوان یکی از تاثیر گذارترین صورت های اقتصادی عصر ما ادامه خواهد یافت.مطالعات اقتصادی و تاریخی آثار تکامل زیرساختها ، فناوری ها ، استراتژی ها و تنظیم مقررات تجارت الکترونیک را بررسی خواهند کرد. با توسعه سریع تجارت سیار و تجارت الکترونیک جهانی، تحقیقات آینده به بررسی آثار پیشرفت در ارتباطات جهانی و ارتباطات سیار و آثار محتوا ی میان فرهنگی و پیاده سازی ان خواهند پرداخت.
● نتیجه گیری
با وجود فراز و فرود دراماتیک شرکت های اینترنتی، تجارت الکترونیک رشد مداومی در میزان فروش نشان داده است.تجارت الکترونیک آثار مهمی بر شرکت ها، مصرف کنندگان و در مقیاس بالاتر کل جامعه دارد.تجارت الکترونیک برای شرکت ها موجب بهبود بهره وری و کارآیی گشته است.علاوه بر این تجارت الکترونیک به کارمندان اجازه دسترسی بیشتر به اطلاعات و خدمات را می دهد که این امر می تواند به حفظ یک فرهنگ مشارکتی سالم کمک کند.تجارت الکترونیک برای مصرف کنندگان فراهم کننده روشی بسیار راحت برای انجام انواع معاملات تجاری در ۲۴ ساعت روز و ۷ روز هفته است.همچنین تجارت الکترونیک می تواند به فرصت ها و رشد اقتصادی جامعه شتاب بخشد و در عین حال نیزمی تواند باعث بوجود آمدن چالشها و نگرانی هایی از قبیل نظارت و حریم خصوصی گردد.
ترکیدن حباب دات کام در حقیقت باعث بوجود آمدن رویکردی عقلانی تر و پاینده تر به تجارت الکترونیک شده است. با اینحال همزمان با پیشرفت اینترنت ما به مشاهده و بررسی تغییرات در تصوری که مردم از سازمانها، معاملات و ارتباطات با تفکری دوباره در ملاحظات زمانی و مکانی فعالیت های اقتصادی دارند ، ادامه می دهیم.

در اواخر دهه 1950 میلادی اتحاد جماهیر شوروی سابق باپرتاب فضاپیمای اسپوتنیک ( spotnikc ) ثابت کرد میتواند با استفاده از موشکهای قاره پیمای خود به راحتی به تاسیسات حیاتی ایالات متحده از جمله به شبکه ارتباطی آن حمله کند. در پاسخ به این مبارزه طلبی آشکار ، آمریکا آژانس تحقیقاتی پیشرفته ( ARPA ) را زیر نظر وزارت دفاع آمریکا تاسیس کرد.هدف از تاسیس چنین موسسه ای پژوهش و آزمایش برایپیدا کردن روشی بود که بتوان از طریق خطوط تلفنی ، کامپیوترها را به هم مرتبط نمود. به طوری که حتی در صورت ازبین رفتن بخشی از مسیرها جابه‌جا یی بین مبدا و مقصد ،  اتصال قطع نشود.

این ماجرا با وجودی که بخشی ازحقایق به‌وجود آمدن اینترنت را بیان می‌کند اما نمی‌تواند تمام واقعیات مربوط به آنرا تشریح کند. باید بگوییم افراد مختلفی در تشکیل اینترنت سهم داشته اند آقای  "Paul Baran" یکی از مهمترین آنهاست. آقای Baran که در دوران جنگ سرد زندگی می‌کردمی‌دانست که شبکه سراسری تلفن آمریکا توانایی مقابله با حمله اتمی شوروی سابق راندارد. مثلا اگر رییس جمهور وقت آمریکا حمله اتمی متقابل را دستور دهد، باید از یکشبکه تلفنی استفاده می‌کرد که قبلا توسط روس‌ها منهدم شده بود. در نتیجه طرح یکسیستم مقاوم در مقابل حمله اتمی روس‌ها ریخته شد. آقایBaran  تشکیل و تکاملاینترنت را به ساخت یک کلیسا تشبیه کرد و معتقد بود، طی سال های اخیر هر کس سنگی بهپایه ها و سنگ های قبلی بنا اضافه می کند و انجام هر کاری وابسته به کارهای انجامشده قبلی است. بنابراین نمی توان گفت کدام بخش از کار مهمترین بخش کار بوده است ودر کل پیدایش اینترنت نتیجه کار و تلاش گروه کثیری از دانشمندان است. داستان پیدایشاینترنت با افسانه و واقعیت در هم آمیخته شده است.

در اوایل دهه 60 میلادیآقای Baran طی مقالاتی پایه کار اینترنت امروزی را ریخت. اطلاعات و داده‌ها به صورتقطعات و بسته های کوچکتری تقسیم و هر بسته با آدرسی که به آن اختصاص داده می‌شود بهمقصد خاص خود فرستاده می‌شود. به این ترتیب بسته‌ها مانند نامه‌های پستی می تواننداز هر مسیری به مقصد برسند. زیرا آنها شامل آدرس فرستنده و گیرنده هستند و در مقصدبسته‌ها مجددا یکپارچه می‌شوند و به صورت یک اطلاعات کامل درمی‌آیند.

آقایBaran  طی مقالاتی این چنینی ساختمان و ساختار اینترنت را پیش‌گویی کرد. اواز کار سلول های مغزی انسان به عنوان الگو استفاده کرد، او معتقد بود: وقتیسلول‌های مغزی از بین بروند، شبکه عصبی از آنها دیگر استفاده نمی کند و مسیر دیگریرا در مغز انتخاب می‌کند. از دیدگاه وی این امکان وجود دارد که شبکه‌ای با تعدادزیادی اتصالات برای تکرار ایجاد شوند تا در صورت نابودی بخشی از آن، همچنان به صورتمجموعه ای به هم پیوسته کار کند. تا نیمه دهه 60 میلادی کسی به نظرات او توجه‌اینکرد.

در سال 1962 نخستین ایده ها در مورد شبکه های ارتباطی مبتنی بر فناوری راه گزینی بسته ای مطرح  شد و در سالهای بعد در ARPA تحقیقات تکمیلی روی آن انجام شدند

 در سال 1965 نیروی هوایی آمریکا و«آزمایشگاه های بل» به نظرات Baran علاقه‌مند شدند و پنتاگون با سرمایه‌گذاری در طراحی و ساخت شبکه ای براساس نظریاتاو موافقت کرد.

ولی آقایBaran  بنا به دلایلی حاضر با همکاری بانیروی هوایی آمریکا نشد. در این میان دانشمندی با نام تیلور (Tailor) وارد موسسهآرپا (ARPA) شد. او مستقیما به آقای هرتسفلد رییس موسسه پیشنهاد کردARPA هزینه ایجاد یک شبکه آزمایشی کوچک با حداقل چهار گره را تامین کند که بودجه آن بالغبر یک میلیون دلار می‌شد. این شبکه در آغاز چهار رایانه متفاوت را در چهار دانشگاه مختلف آمریکا با استفاده از خطوط تلفن به هم مرتبط می ساخت. او موفق شد در سال 1966، دو کامپیوتر را در شرق و غربآمریکا به هم متصل کند.

ARPA NET که در حقیقت هسته اصلی اینترنت امروزی است بعدها در دهه 70 و 80 گسترش قابل توجهی پیدا کرد. در دهه 70 میلادی علاوه بر گسترش ARPA NET شبکه های مستقل دیگری نیز مانند USE NET , BIT NET به وجود آمدند و پروتکل های مختلفی برای پست الکترونیکی ، انتقال فایل و ترمینال راه دور تعریف شد و با تولید نرم افزارهای مناسب ، این خدمات روی این شبکه ها به کار گرفته شد.

در سال 1982 مجموعه پروتکل های TCP/IP بعنوان تنها پروتکل های ارتباطی مورد نیاز در ARPA NET انتخاب شدند. این تقسیم در حقیقت تعیین استانداردی برای سایر شبکه های متصل به ARPA NET بود و استفاده از واژه اینترنت به مفهوم شبکه ای از شبکه ها را متداول ساخت. شبکه ای هایی که یا خود از پروتکل TCP/IP استفاده می کنند یا امکان محاوره با شبکه های مبتنی بر TCP/IP را دارند.

در سال 1986 ، بنیاد ملی علوم آمریکا ( NSF ) تصمیم به ایجاد مراکزی از ابر رایانه ها گرفت و برای دسترسی تمام پژوهشگران به این مراکز اقدام به ایجاد شبکه ستون فقراتی کرد که NSF NET نامیده شد و از فناوری ARPA NET برای شبکه سازی سود میبرد که بعدها ستون فقرات اینترنت قلمداد شد.

در سال 1992 ، موسسه بین المللی ای با نام انجمن اینترنت ( ISOC ) تاسیس شد.وظیفه اصلی این موسسه نظارت و ارزیابی وضعیت اینترنت و تدوین استانداردهای مورد نیاز و دردسترس بودن اینترنت است.

درسال 1993 که سرعت ستون فقرات به 45 mbps رسید NFS مرکز اطلاعات اینترنت ( INTER NIC ) را تاسیس کرد که وظیفه آن نظارت بر توزیع اسامی و آدرس های اینترنت و عرضه خدمات اطلاعاتی و آموزشی مورد نیاز جامعه اینترنت بود. در همین سال سیستم های مرورگر اطلاعات چون web-gopher , archie  متولد شدند که با خود قابلیت های جدیدی را به همراه آوردند.

بزرگترین جهش در وب با عرضه نرم افزار موزاییک" mosaic" که نخستین برنامه مرورگر وب گرافیکی بود به وجود آمد.

برنامه موزاییک محصول تلاشدانشجویان و استادان بخش "مرکز ملی کاربردهای ابر کامپیوتر " در دانشگاه ایلینویزامریکا بود. برای نخستین بار موزاییک امکانات اشاره و کلیک (به وسیله موش) را فراهمکرد. کاربران می توانستند صفحات وب (web page) یا مجموعه ای از متن و گرافیک راکنار هم بگذارند تا هر کسی که میخواست انها را بتواند روی اینترنت ببیند. وقتی باموش روی کلمه ها یا تصاویر خاصی که hyper link نامیده میشد کلیک میکردند برنامهموزاییک به طور خود کار یک صفحه دیگر باز میکرد که به کلمه یا تصویر خاص و کلیک شدهاختصاص داشت. بهترین بخش این سیستم انجا بود که hyper link ها میتوانستند به صفحاتیروی همان کامپیوتر یا هر کامپیوتر دیگر اینترنت با خدمات وب اشاره کنند. صفحات وبهر روز متولد میشدند و مفهوم موج سواری یا surfing  روی وب متولد شد.

موزاییک و جانشینان آن مانند navigator محصول شرکت " نت اسکیپ " اینترنت را از قلمرو علمی به میان مردم آوردند. میلیون هاانسانی که از اینترنت استفاده میکنند نیازی ندارند که نکات فنی مانند TCP/IP رابدانند . امروزه شرکتهای خدمات دهنده اینترنت یا ISP این کار را به عهده دارند.

از این میان سرویس web با تمام ملحقاتش اکنون پر طرفدارترین و جذاب ترین پدیده اینترنت است.

در سال 1995، NSF سیستم شبکه با ستون فقرات بسیار سریع  ( VBNS ) را جایگزین NSF NET کرد و فراهم کنندگان خدمات اینترنت مسئولیت برقراری ارتباط متقاضیان با اینترنت را در نقاط مختلف جهان بر عهده گرفتند.

در حال حاظر خدمات اینترنت به اکثر کشورهای جهان گسترش یافته و هزاران رایانه میزبان با سرور در سراسر دنیا به سرویس دهی به کاربران اینترنت مشغول هستند. کارشناسان تعداد رسمی کاربران اینترنتی را در سال 2000 ، پانصد میلیون نفر اعلام کرده بودند.کاربران اینترنت در سال 2008 از مرز یک و نیم میلیارد نفر گذشت.اطلاعات تازه‌ای که در پایگاه اینترنتی اتحادیه بین‌‌المللی ارتباطات دوربرد (ITU) منتشر شده است، نشان می‌دهد تعداد کاربران اینترنت از یک میلیارد و هشتصد و شصت میلیون نفر در پایان سال 2009 به دو میلیارد و هشتاد میلیون نفر در پایان سال 2010 افزایش یافته است. در حالی که جمعیت جهان از شش میلیارد و هشتصد میلیون نفر فراتر رفته است، از هر سه نفر، تقریبا یک نفر کاربر اینترنت است.پنجاه و هفت درصد کاربران اینترنت در کشورهای در حال توسعه هستند.

فرم امروزی اینترنت مدیونهمکاری تمام کاربران اینترنت در سرتاسر جهان است که با این تصور که اطلاعات موجوددر سطح جهان را به راحتی با یکدیگر مبادله کنند. این تصوری بود که آقایBaran از اینترنت داشت و امیدواریم در آینده نیز تکامل اینترنت در این مسیرباشد.

استفاده شده از کتاب : شبکه های کامپیوتری تالیف دکتر داود کریم زادگان مقدم